Sztywny Pal Azji

Gwiazda i niemal wzorcowy przedstawiciel nurtu "Krajowa Scena Młodzieżowa", który jednak dość szybko utracił zdobytą popularność, i którego potencjał artystyczny wystarczył do nagrania tylko jednej znakomitej płyty.

Zespół powstał na początku 1986 roku w Chrzanowie, założony przez gitarzystę i głównego twórcę repertuaru Jarosława Kisińskiego (ur. 9 XII 1962; równolegle Voyzeck, w latach 80. grywał z Chłopcami z Placu Broni) z Leszkiem Nowakiem (voc, kbds), Pawłem Nazimkiem (bg), Januszem Dedą (dr), Zbigniewem Ciaputą (perc) i Andrzejem Turkiem (g). Zasłynął dzięki występowi na Festiwalu Muzyków Rockowych Jarocin '86, gdzie ujął publiczność świeżą, bezpretensjonalną muzyką rock-popową o punkowym zabarwieniu. Grupa zakwalifikowała się do "złotej dziesiątki", a jej piosenka "Nasze reggae" zyskała miano wręcz hymnu imprezy. "Nasze reggae" było również pierwszym radiowym przebojem zespołu, którego popularność rosła z koncertu na koncert.

W roku następnym Sztywny Pal Azji przedstawił - początkowo wydany w ograniczonym nakładzie przez Klub Płytowy "Razem" - debiutancki album "Europa i Azja", zawierający dawkę prostego, naiwnego, ale ujmującego świeżością i melodyjnością rocka, o charakterze półakustycznym. Na tej bardzo udanej płycie wprost roiło się od przebojów, spośród których "Kurort" (zaskakująca zbitka muzyki góralskiej i punkowej), "Spotkanie z..." i szczególnie "Wieża radości, wieża samotności", były bardzo wysoko notowane na liście radiowej "Trójki".

Na prawach gościa w nagraniu "Europy i Azji" wziął udział saksofonista Ryszard Wojciul, który wkrótce stał się pełnoprawnym członkiem zespołu (zagrał także na płycie "Tilt" formacji Tilt). Już z nim zespół na skrzydłach powodzenia swoich przebojów wpadł w wir koncertowego życia w Polsce, występując w FMR w Jarocinie w '87, '88 i '89 roku, Kontroli '87, Festiwalu Życia w Warszawie '87, warszawskiej Stodole '88, na Rock Opolu '88, Muzycznym Campingu w Brodnicy '88, dużej plenerowej imprezie we wrześniu '88 w Ostrołęce (wsparty przez gitarzystów Dżemu Adama Otrębę i Jerzego Styczyńskiego), wreszcie biorąc udział w trasach "Krajowej Sceny Młodzieżowej" (1987 i 1989). W roku 1988 grupa uczestniczyła w realizacji zachodnioniemieckiego filmu o polskim rocku "Dzień Solidarności", w którym przedstawiono ją jako Azję.

Lata 1986-88 okazały się apogeum popularności Sztywnego Pala Azji i zarazem artystycznej formy muzyków. Spadek tej formy sygnalizowała oniryczna "Piosenka dla", opublikowana na składankowym longplay'u różnych wykonawców "Radio nieprzemakalnych" (88). A już dowodem kryzysu okazał się album "Szukam nowego siebie" z 1989 roku, na którym zespół bez werwy, energii i świeżości, czyli bez powodzenia, próbował skopiować wzorce z "Europy i Azji". Na "Szukam nowego siebie" - skąd pewną popularność zdobyły "Nie zmienię świata" i "Smutna środa" - Sztywny Pal Azji wystąpił bez Turka, za to z kilkoma gośćmi, wśród których byli Krzysztof Ścierański (bg) i Joanna Jagła (bvoc). Ponadto Nowak zrezygnował z grania, ograniczając się tylko do śpiewu.

Następne zmiany składu wymusił postępujący spadek popularności zespołu. Odeszli Nazimek (do Chłopców z Placu Broni, a potem T. Love), Wojciul (do Róż Europy, a potem Radia WaWa, w którym został szefem programowym) i Deda - przyszedł Zbigniew Helfich (bg), a za perkusją usiadł Ciaputa. Tak zestawiony Sztywny Pal Azji wydał płytę "Emocje" (92), ale rozczarowała ona pod każdym względem wykonawczym, kompozycyjnym i tekstowym (pod tym ostatnim głównie z racji znikomej komunikatywności), będąc po prostu najgorszą pozycją w dyskografii grupy.

Tylko nieznacznie lepsze wrażenie wywarł o rok młodszy zbiór "Dewiacje na wakacje", wypełniony głównie infantylnymi piosenkami o miłości (np. "Opowiem ci", "Kolor czerwieni").

Jedyny sposób na odzyskanie choćby części dawnej popularności muzycy upatrywali w sięgnięciu po wczesne przeboje. Niestety, nowe wersje tych piosenek przedstawione na płycie "Spotkanie z... 1986-1994", były pozbawione niemal wszystkich atutów, jakimi urzekały oryginały. Bodaj jedyną zaletę "Spotkania z..." stanowiła obecność "Naszego reggae", a do rzeczy wartych odnotowania należał gościnny udział w sesji Styczyńskiego.

Po nagraniu "Spotkania z..." odeszli Nowak (został strażnikiem w banku) i Helfich.

Kisiński jednak nie utracił wiary w zespół samemu stając przed mikrofonem (co było ruchem ryzykownym), a Helficha zastępując Grzegorzem Kłeczkiem. W roku 1996 grupa koncertowała sporadycznie, a poza tym nagrała muzykę do filmu "Sara" Macieja Ślesickiego oraz piosenkę "Ty co dziś" na składankę "Wesołych Świąt". Na "Wesołych Świąt" znalazła się też góralska kolęda "Oj maluśki, maluśki", wykonana przez członków SzPala z Andrzejem Krzywym, Piotrem Kubiaczykiem (obaj De Mono), Pawłem Kukizem (Piersi), Jarosławem Lachem (Aya RL) i Jackiem Skubikowskim.

Pod koniec lutego 2000 r. muzycy Szpala znów weszli do studia, z zamiarem nagrania kilku utworów w wersji demo. Ostatecznie nagrali jednak nową płytę "Szpal". Autorem muzyki i tekstów był lider Jarosław Kisiński. Na albumie znalazło się m.in. instrumentalne tango, znane z filmu "Sara", a także "Piosenka dla B.", poświęcona pamięci lidera Chłopców z Placu Broni, Bogdana Łyszkiewicza, który zginął w wypadku samochodowym. W składzie zaszło kilka zmian: z zespołu odszedł Kłeczek, ale wrócił Nowak, który zaśpiewał w siedmiu utworach. Na kilka miesięcy do grupy dołączył gitarzysta Waldemar Koterba. Partie basu na płycie nagrał Kisiński, a wkrótce przyjęto basistę Mariusza Ginalskiego.

W czerwcu 2001 roku w Chrzanowie odbył się koncert z okazji 15-lecia grupy, w którym wzięli udział także byli członkowie Sztywnego Pala Azji (Kłeczek, Koterba) i zaprzyjaźnieni muzycy (Styczyński, Henryk Baran z Lombardu).

(źródło: "Encyklopedia polskiego rocka", wydawnictwo In Rock).