5 lat temu zmarł Wojciech Młynarski. "Jeden z ostatnich gigantów"

"Wojciech Młynarski to jeden z ostatnich gigantów, obok Agnieszki Osieckiej, Jeremiego Przybory oraz Jonasza Kofty" - powiedział dziennikarz i muzyk, członek "Zespołu Reprezentacyjnego", Filip Łobodziński. "Dzięki nim słuchając piosenek, można było mieć przekonanie, że obcuje się z literaturą" - podkreślił.

"Wojciech Młynarski mógł być polskim kandydatem do literackiej Nagrody Nobla" - ocenił w rozmowie z PAP Andrzej Rosiewicz, przypominając, żeliteracką Nagrodę Nobla otrzymał Bob Dylan (posłuchaj!). "Oprócz mądrości zawartej w jego tekstach stać go było jeszcze na poczucie humoru. Twórcą był wybitnym niezwykle, ale też świetnie sam śpiewał swoje piosenki" - mówił Rosiewicz.

"Dla Wojciecha Młynarskiego najważniejsze było poczucie humoru, uważał, że jego brak jest niewybaczalny" - podkreślił dominikanin, o. Tomasz Dostatni, w homilii podczas uroczystości pogrzebowych na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie 24 marca 2017 r. Nawiązując do popularnej w latach sześćdziesiątych piosenki Młynarskiego pt. "Jesteśmy na wczasach", powiedział, że zmarły artysta jest już "na wczasach wieczystych". "Umiłowanie słowa, poezja, stylowość, inteligencja i humor, żart - takim my go zapamiętamy" - dodał.

"Łączył niezwykłą sprawność literacką, która objawiała się tym, jak sprawnie technicznie układał tekst do gotowej już muzyki, z finezją i wagą przekazu" - ocenił Kuba Sienkiewicz. "Posługiwał się zarówno pastiszem, stylizacją, jak i bardzo osobistą wypowiedzią" - przypomniał.

"Warto wspomnieć o jego kongenialnych tłumaczeniach Jacques'a Brela oraz Władimira Wysockiego, które trafiały w ten sam punkt, tyle że przy pomocy innego języka. Były tak samo twórcze, jak oryginały" - podkreślił lider Elektrycznych Gitar. Jego zdaniem Młynarski był "zaangażowany w rzeczywistość, komentujący i zajmujący określone stanowisko w sprawie, którą opisywał". "Jednocześnie opisywał tę rzeczywistość bez potępienia, ale z wyraźnym zajęciem stanowiska i z morałem i drogowskazem, co myśli o danej sprawie i jaką ma wobec niej postawę" - mówił PAP Sienkiewicz.

Wojciech Młynarski był autorem ponad dwóch tysięcy tekstów: piosenek lirycznych, ballad, obrazków obyczajowych, piosenek "szlagwortowych" i songów politycznych - "Światowe życie", "Och, ty w życiu", "Kartoflanka", "Prześliczna wiolonczelistka" (posłuchaj!) czy "Róbmy swoje" - to tylko wybrane tytuły, które nuciła cała Polska.

"Jesteśmy na wczasach", zaśpiewane po raz pierwszy w 1966 r., sprawiło, że autor na dziesiątki lat stał się - jak zauważyła Agata Młynarska w książce "Młynarski, rozmowy" (2018) - panem Pucio-Pucio. "Trzeba nosić ciężar z pokorą" - powiedział artysta córce. "Sam tego chciałem, bo uważam się przede wszystkim za tekściarza i cieszy mnie sukces napisanego przeze mnie refrenu" - wyjaśnił.

Młynarski urodził się 26 marca 1941 r. w Warszawie, jako syn inżyniera rolnego, Mariana Młynarskiego i jego żony Magdaleny z domu Zdziechowskiej. Stryjecznym dziadkiem Wojciecha był dyrygent, skrzypek i kompozytor Emil Młynarski, natomiast wujem - mężem ciotki Neli - pianista Artur Rubinstein.

W 1963 r. obronił na polonistyce Uniwersytetu Warszawskiego pracę magisterską "O dramaturgii Witkacego". Wcześniej, w 1960 r., zadebiutował w klubie studenckim Hybrydy. Odpowiadając na propozycję Jana Pietrzaka, ówczesnego kierownika Studenckiego Teatru Hybrydy, napisał i wyreżyserował program kabaretowy "Radosna gęba stabilizacji", którego premiera w listopadzie 1962 r. odbiła się szerokim echem. "Opowiadał on o ludziach, o badylarzach, Violetcie Villas, Andrzeju Wajdzie i Leopoldzie Tyrmandzie" - wyjaśnił w rozmowie z Agatą Młynarską. "Tyrmand osobiście przyszedł mi pogratulować. Ściągał swoich znajomych na kolejne wieczory i chwalił się: 'Popatrzcie, o mnie już piszą piosenki'" - wspominał.

W 1964 r. otrzymał nagrody na Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu za utwory "Z kim będzie ci tak źle jak ze mną" w interpretacji Kaliny Jędrusik i "Spalona ziemia" wykonany przez Krystynę Konarską. Autorem muzyki do obu piosenek był kuzyn Młynarskiego - Roman Orłow. W 1965 r. zdobył w Opolu wyróżnienia za "Polską miłość" i "Światowe życie", a w 1967 r. nagrodę za "Jesteśmy na wczasach" z muzyką Janusza Senta.

Od połowy lat sześćdziesiątych Młynarski współpracował z kabaretem Dudek, dla którego powstały przeboje "W Polskę idziemy" i "W co się bawić", oraz z kabaretem Owca. W telewizyjnej redakcji rozrywki zrealizował cykl piosenek "Porady sercowe". Jedna z nich - "Polska miłość" - weszła do klasyki repertuaru, podobnie jak "Niedziela na Głównym".

W latach siedemdziesiątych zaczął pisać libretta operowe i musicalowe: "Henryk VI na łowach", "Cień" i "Awantura w Recco". Przełożył również teksty piosenek z musicali "Kabaret", "Jesus Christ Superstar" i "Chicago".

Podpisanie "Listu 101" przeciwko zmianom w konstytucji PRL spowodowało, że z początkiem roku 1976 został wpisany na czarną listę osób pozbawionych możliwości publicznych występów. Na powrót do artystycznego obiegu czekał ponad rok. W stanie wojennym twórca zamilkł. "Pojechałem na krótko do Zakopanego. I podszedł do mnie jegomość pod lokalem Jędruś i powiedział: 'Młynarczyk, coś ci powiem. Nie śpiewaj dla tych kurwów, nie śpiewaj, nie śpiewaj'" - opowiadał córce.

Wydany w 1984 r. przez Iskry w Bibliotece Stańczyka tomik tekstów Młynarskiego miał na okładce narysowanego przez Krzysztofa Ładę kreta, który mówił: "Róbmy swoje". Powiedzenie to zyskało taką popularność, że podczas jakiejś pezetpeerowskiej ważnej nasiadówki Wojciech Jaruzelski podsumowując obrady, oznajmił: "Róbmy swoje, towarzysze" - nie podał jednak autora cytatu, bo najprawdopodobniej nie wiedział, kto nim jest. Pikanterii całości dodaje fakt, że wcześniej za recital "Róbmy swoje" - zrealizowany wspólnie z Jerzym Derflem - Młynarski otrzymał nagrodę podziemnej Solidarności.

W reakcji na rezygnację - wraz z profesorami: Bohdanem Korzeniewskim i Zbigniewem Raszewskim - z udziału w Radzie Artystycznej ZASP-u w odpowiedzi na naciski władz w sprawie przełamania aktorskiego bojkotu telewizji, "burmistrz Warszawy, gen. Dębicki, wydał zakaz udzielania zezwoleń na występy Wojciecha Młynarskiego" - zapisał prof. Raszewski 13 lutego 1986 r. w swoim "Raptularzu".

Już po zmianie ustrojowej na scenie warszawskiego Teatru Ateneum Młynarski zrealizował programy autorskie poświęcone wybitnym wykonawcom i twórcom piosenki artystycznej - "Brel", "Brassens", "Hemar", "Ordonka" i "Wysocki" - grane z powodzeniem przez 10 lat. W 2011 r. odebrał specjalną nagrodę Złotego Fryderyka za całokształt twórczości. W 2013 r. odbył się I Festiwal Twórczości Wojciecha Młynarskiego w Sopocie.

Przez wiele lat autor "Szajby" cierpiał na chorobę afektywną dwubiegunową. "Ja już w czasie pisania 'Henryka VI' stwierdziłem objawy, które potem zdiagnozowano, że jestem chory na tak zwaną chorobę maniakalno-depresyjną. To znaczy, że mam okresy wzmożonego dobrego samopoczucia i mam okresy depresyjne. To choroba, którą się leczy i na którą choruję do dziś" - mówił Dariuszowi Michalskiemu w książce "Dookoła Wojtek. Opowieść o Wojciechu Młynarskim" (2008).

"Młynarski komentując rzeczywistość, nigdy nie popełnił koniunkturalnego tekstu, dzięki czemu jego płyty z lat sześćdziesiątych-osiemdziesiątych odbierane są dziś równie dobrze jak późniejsze. Rzeczywistość wyłaniająca się z tekstów pana Wojciecha mówi nam o wiele więcej o życiu codziennym w ludowej ojczyźnie niż opasłe roczniki gazet z tamtych lat. Autor apelu 'Róbmy swoje' pokazał, że wierność przekonaniom jest w życiu każdego człowieka o wiele ważniejsza niż ustępstwa na rzecz akurat obowiązujących, jedynie słusznych tendencji" - ocenił Janusz R. Kowalczyk (Culture.pl).

Zmarły w ubiegłym roku Piotr Bratkowski swój ostatni tekst poświęcił Młynarskiemu, nazywając go "Profesorem estetyki śpiewanej". "Artysto, nad swym losem nigdy nie roń łez. Głowa do góry, smutki odgoń precz! I zapamiętaj sobie, że: Gdy umiesz coś - docenią cię, A kto i kiedy - to już całkiem inna rzecz... To już jest zupełnie inna rzecz!" - zaśpiewał Wojciech Młynarski w 1987 r.

Autor: Paweł Tomczyk (PAP)