Jedni ich kochają, inni nienawidzą. Historia utworu "Polska" zespołu Kult

Kult to jeden z najbardziej znanych zespołów w Polsce, ceniony zarówno za oryginalne brzmienie, jak i bezkompromisowe teksty. Grupa narodziła się w 1982 roku w Warszawie z inicjatywy Kazika Staszewskiego i Piotra Wieteski, a jej początki związane były z formacją Novelty Poland. Ich twórczość łączy wpływy psychodelicznego rocka i jazzu, a także czerpie inspiracje z nowej fali oraz punka. Wśród największych przebojów zespołu znajdują się m.in. “Baranek”, “Hej czy nie wiecie”, “Gdy nie ma w domu dzieci” oraz “Polska”.

Jednym z najbardziej rozpoznawalnych utworów Kultu jest ostatnia z wyżej wymienionych "Polska (Mieszkam w Polsce)” - piosenka, która ukazała się w 1987 roku na albumie "Posłuchaj to do ciebie”. Po raz pierwszy nagrana została w styczniu tego samego roku przez skład: Kazik Staszewski, Ireneusz Wereński, Janusz Grudziński, Paweł Szanajca i Tadeusz Kisieliński. Fani zespołu mogli usłyszeć ją przedpremierowo na żywo już w połowie 1986 roku podczas koncertu w Chełmie.

Muzykę do tego utworu muzycy stworzyli w czerwcu 1986 roku na jednej z prób, a jako pierwsza powstała linia basowa skomponowana przez Ireneusza Wereńskiego. Tekst Kazika powstał jeszcze wcześniej i szybko zyskał opinię kontrowersyjnego.

"Polska” stała się jednym z najważniejszych muzycznych komentarzy dotyczących sytuacji społecznej i politycznej w kraju. Wymienia się ją obok takich utworów jak "To wychowanie” T.Love, "Nie pytaj o Polskę” Obywatela G.C. czy "Spotkanie z...” Sztywnego Palu Azji. Wraz z "Piosenką młodych wioślarzy” Kultu, była śpiewana przez młodzież podczas przemian ustrojowych na przełomie lat 80. i 90., stając się nieformalnym hymnem zbuntowanego pokolenia.

Klip do "Polski” został nakręcony w 1992 roku w Gdańsku pod reżyserią Yacha Paszkiewicza. Sceny nagrywano w różnych miejscach - w Domu Kultury Orunia, w kolejce SKM, na dworcu czy w lunaparku na placu Zebrań Ludowych.

Tekst utworu ukazuje Polskę lat 80. jako kraj zmagający się z wieloma problemami. Kazik Staszewski bez ogródek wytyka społeczeństwu jego wady - hipokryzję, przemoc i alkoholizm. Nie oszczędza też krytyki wobec Kościoła katolickiego i jego wyznawców. Opisywana rzeczywistość jawi się jako ponura, brzydka i przygnębiająca.

Refren można interpretować na różne sposoby. Część słuchaczy uważa, że jego przesłanie to akceptacja rzeczywistości, mimo jej wad. Inni odczytują go jako wyraz dumy z własnej tożsamości. Natomiast filozof Andrzej Marzec zwraca uwagę na pesymistyczny wydźwięk piosenki - jego zdaniem wielokrotne powtarzanie frazy "Mieszkam w Polsce” podkreśla, że ludzie nie mają wyboru i są skazani na życie w nieprzyjaznym kraju, z którego wielu chciałoby się wyrwać.

W tekście pojawiają się też osobiste doświadczenia wokalisty. Fragment "Koncerty popołudniowe / Pełne bezmózgów służby porządkowe / Patrzą wokoło bo swędzą ich ręce / Kochają bić coraz więcej i więcej” odnosi się do sytuacji, gdy Kazik został pobity przez ochroniarzy klubu Stodoła. Z kolei wers "Czy byłeś kiedyś w Kutnie na dworcu w nocy / Jest tak brudno i brzydko, że pękają oczy” opisuje wrażenia artysty z podróży - dworzec w Kutnie był dla niego miejscem nieprzyjemnym, przez które często przejeżdżał w drodze z Torunia do Warszawy. Zdaniem dziennikarza muzycznego Wiesława Weissa, siłą "Polski” nie jest tylko jej literacka warstwa, lecz także osobiste przeżycia autora.

W 1991 roku, wciąż będąc członkiem zespołu Kult, Kazik postanowił spróbować sił jako artysta solowy, a jego karierą zaczął kierować Paweł Walczak. W listopadzie, już pod artystycznym pseudonimem Kazik, wydał debiutancki album solowy zatytułowany "Spalam się". Płyta zawierała utwory mocno inspirowane rapem, a na liście znalazły się takie hity jak "Dziewczyny”, "Piosenka trepa” oraz "Jeszcze Polska”. Przez pewien czas Kazik publikował felietony w "Gazecie Wyborczej”, jednak w czerwcu 2005 roku zdecydował się na zakończenie współpracy, oskarżając redakcję o cenzurowanie jego tekstów.

W 2020 roku jego utwór "Twój ból jest lepszy niż mój”, odnoszący się do wizyty Jarosława Kaczyńskiego na zamkniętym z powodu pandemii COVID-19 cmentarzu na Powązkach, zdobył pierwsze miejsce na 1998. notowaniu Listy Przebojów Programu Trzeciego Polskiego Radia. Wyniki notowania zostały unieważnione, co wywołało ogólnopolską burzę medialną i doprowadziło do masowego odejścia zarówno muzyków, jak i dziennikarzy z radia - wśród nich Marka Niedźwieckiego, prowadzącego Listę, oraz Piotra Metza, pełniącego funkcję dyrektora muzycznego stacji.

Kilka lat po premierze "Polski”, w 1991 roku, Kazik Staszewski nagrał utwór "Jeszcze Polska”. Jest on postrzegany jako rozwinięcie tematów podjętych w "Polsce” i komentarz do rzeczywistości po transformacji ustrojowej. Choć zmienił się ustrój, Kazik podkreśla, że wiele problemów wciąż pozostaje nierozwiązanych. Utwór przysporzył artyście problemów, ponieważ senator Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego Jan Szafraniec uznał go za obrazę hymnu narodowego i wytoczył Kazikowi proces, który jednak zakończył się umorzeniem sprawy.

Twórczość Kazika wywołuje niemałe poruszenie zarówno podczas działalności w zespole Kult jak i w solowej karierze. Artysta aktywnie opisuje tematy społeczne i polityczne, nie zważając na ryzyko jakie jest z tym związane. Dzięki działaniom przeciwko cenzurze, jego buntownicza postawa jest niezmiennie doceniana.