Jonasz Kofta: 30. rocznica śmierci artysty
"Naprawdę jaka jesteś nie wie nikt" - tak zaczyna się najbardziej znana piosenka Jonasza Kofty "Jej portret". 19 kwietnia 2018 roku mija 30 lat od jego śmierci.
Jonasz Kofta był jednym z największych poetów polskiej piosenki, wymienianym obok Agnieszki Osieckiej, Jeremiego Przybory, Wojciecha Młynarskiego. Wiele jego wierszy stało się przebojami, jak np. "Jej portret", "Pamiętajcie o ogrodach", "Kwiat jednej nocy", "Buba", "Wakacje z blondynką", "Autobusy zapłakane deszczem" czy też "Samba przed rozstaniem".
Utwór "Radość o poranku" zaczynający się słowami "Jak dobrze wstać skoro świt" to żart Kofty, który podobno nigdy nie wstawał przed jedenastą. Artysta kilkakrotnie wyrażał żal z powodu napisania tej piosenki, kiedy radio emitowało ten utwór co jakiś czas o piątej rano. Kofta był też autorem tekstu do wielkiego przeboju Jerzego Stuhra "Śpiewać każdy może", którego wykonanie przyniosło aktorowi zwycięstwo na festiwalu opolskim.
Jonasz to pseudonim artystyczny, autor "Pamiętajcie o ogrodach" tak naprawdę nazywał się Janusz. "Ojciec był w jakiejś mierze dzieckiem Holokaustu. W kwestii tożsamości nie do końca był pewny siebie. A potem przyszedł rok 1968 i grunt mu się zachwiał pod nogami" - wspominał Piotr Kofta, syn Jonasza w wywiadzie dla Polskiego Radia dodając, że jego ojciec już kilka lat wcześniej zmienił imię na Jonasz, ale to właśnie po roku 1968 prowokacja artystyczna zamieniła się w demonstrację tożsamościową.
Urodził się 28 listopada 1942 roku na Wołyniu w rodzinie Mieczysława i Marii Koftów. Po wojnie zamieszkał z rodzicami we Wrocławiu, gdzie jego ojciec współzakładał rozgłośnię Polskiego Radia. W następnych latach Koftowie mieszkali min. w Łodzi i Poznaniu. W 1961 r. Janusz ukończył liceum plastyczne i rozpoczął studia na Wydziale Malarstwa warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych.
Podczas studiów, w 1962 roku, Janusz Kofta wspólnie z Adamem Kreczmarem, Janem Pietrzakiem, Janem Tadeuszem Stanisławskim, Stefanem Friedmanem i Wojciechem Młynarskim, powołali do życia kabaret Hybrydy. W 1967 roku został on przekształcony w Kabaret Autorów Pod Egidą. Debiutem literackim Kofty były fraszki m.in. "Warsztat filozoficzny", "O smutnych ludziach" i "Hasło" opublikowane w 1966 r. przez tygodnik "Szpilki". Następne wiersze, satyry i teksty piosenek drukowane były na stronach "Szpilek", "Radaru", "Płomyka", "ITD.". Kofta współpracował też z Polskim Radiem, dla którego wspólnie z Janem Pietrzakiem stworzył cykl "Duet liryczno-prozaiczny", zaś ze Stefanem Friedmanem przez lata współtworzył kabaretowe programy "Dialogi na cztery nogi" i "Fachowcy".
Kofta miał także za sobą krótką karierę aktorską. Dwukrotnie pojawiał się na dużym ekranie - po raz pierwszy zagrał epizod w filmie Leonarda Buczkowskiego "Marysia i Napoleon" w 1966 roku. Można go było także zobaczyć w horrorze Grzegorza Warchoła z 1985 roku "Lubię nietoperze".
Twórczość Jonasza Kofta przypomniało w 2011 roku wydawnictwo Prószyński i S-ka w trzytomowym wydaniu "Dzieł zebranych". Pełny zbiór wierszy Kofty pokazuje go jako autora, którego twórczość wykracza poza pisanie kolejnych lirycznych przebojów.
Kiedy czeski student Jan Palach w 1969 roku oblał się benzyną i podpalił, by w ten sposób zaprotestować przeciwko wkroczeniu wojsk Układu Warszawskiego do Pragi, Kofta pisał: "Ostatni Ikar wczoraj spadł/ Nakryła go powieka fali/ Ulgę mu przyniósł wtedy chłód/ Bo kiedy spadał, to się palił". Po wydarzeniach w latach 70. w Radomiu i Ursusie napisał "Szary poemat": "Już się nie zrośnie nigdy noc na pół przecięta/ Tak ogromnieje co ogromne/ Niektórzy piją, by zapomnieć/ Ja piję, żeby zapamiętać".
Kofta pisywał też większe formy sceniczne jak musicale "Oko", "Kompot" czy komedia "Fachowcy", był autorem scenariuszy rewii i podjął dwie próby dramaturgiczne pisząc "Wojnę chłopską" i "Wątrobę faraona".
Jonasz Kofta zmarł w wyniku powikłań po zakrztuszeniu się podczas posiłku w Warszawie 19 kwietnia 1988 roku wieku zaledwie 46 lat. Upamiętniono go m.in. ustanowieniem nagrody (Grand Prix) jego imienia przez Ogólnopolski Przegląd Piosenki Autorskiej. W 1994 roku nagrodę "Jonasz" im. Jonasza Kofty w kategorii twórczości kabaretowej i literackiej ustanowiła redakcja rozrywki Programu III Polskiego Radia.
