Sacrum Profanum: W głąb dźwiękowej materii
Co łączy zaawansowaną elektronikę, estetykę klubową, teatr, archaizmy, ludzką mowę, preparowane instrumenty, system binarny i... połowę legendarnego duetu Skalpel? Najnowsza kompozycja jednej z najbardziej rozpoznawalnych postaci polskiej sceny współczesnej - Cezarego Duchnowskiego o intrygującym tytule: "i". W światowej premierze utworu na festiwalu Sacrum Profanum z kompozytorem zagrali muzycy kolońskiej formacji MusikFabrik oraz Igor Boxx.
Związany z wrocławskim środowiskiem twórczym oraz tamtejszą Akademią Muzyczną Igor Boxx traktuje komputer jak jeden z instrumentów, tylko o znacznie większych możliwościach kształtowania dźwięku. Sekrety elektroniki zgłębia od kilkunastu lat, a dzięki jego inicjatywie powstało we Wrocławiu Studio Kompozycji Komputerowej, w którym na co dzień on i wielu innych młodych kompozytorów poszukują nowych brzmień. Oprócz zakomponowania dźwiękiem określonej czasoprzestrzeni, można tu komponować same instrumenty - mówi Cezary Duchnowski. Jego muzyka otwiera przed słuchaczami paletę nowych, intrygujących dźwięków, chociaż bywa ujęta w formy bliższe klasycznemu warsztatowi kompozytorskiemu.
Najnowszy projekt artysty to 80-minutowa kompozycja przeznaczona na zespół instrumentów i rozbudowaną elektronikę. Jednoliterowy tytuł ma tu kluczowe znaczenie. Z jednej strony odnosi się do wszechobecnego system binarnego, z drugiej jest spójnikiem, który łączy brzmienia tradycyjne z syntetycznymi, elektronikę z ludzką wirtuozerią, liczne odmienne estetyki.
Utwór przybiera formę łukową, steatralizowaną. Zaczyna się i kończy elektronicznymi brzmieniami. W prologu i finale muzycy pojedynczo wkraczają na scenę, w trakcie zamieniają się miejscami w miarę grania różnych - solowych i zespołowych ról. Kompozycja Duchnowskiego składa się z szeregu sekwencji - jednych bardziej miłych dla ucha i pozornie nieskomplikowanych, innych drażniących, wielokrotnie rozwarstwionych, abstrakcyjnych w brzmieniu. Sekwencje oddzielają rytmiczne DJ-skie beaty, między którymi mnóstwo się dzieje.
Utwór stanowi, jak podkreśla sam kompozytor: próbę koegzystencji form czystych i skrajnych; próbę zbrukania czystości tych form; próbę sformalizowania "pomiędzy" i "jak gdyby a jednak"; próbę wejścia w rejony abstrakcji, aproksymacji, artystycznej prawdy, rzeczywistej nieprawdy.
To ciągłe eksperymentowanie przynosi bardzo ciekawe artystyczne efekty, jak choćby zachodzące nierównomiernie na siebie dźwięki rozstrojonych fortepianów-klawesynów wzmocnione elektroniką oraz rytmiczną, niekiedy nawet taneczną perkusją. Jak rozedrgany chór instrumentów dętych blaszanych, w którym muzycy równocześnie grają i śpiewają różne głoski i sylaby. Jak solowe popisy fagotu czy fletu, którym kompozytor powierza niekiedy liryczne, klasycznie brzmiące frazy. W finale kompozycji, w której w teatralny sposób wszyscy zajmują wyjściowe miejsca, skrzypek przekształca się w wokalistę, który eksploatuje głoskę "i" - najmniejszy dźwięk mowy ludzkiej, który tak wiele może zdziałać - do momentu, kiedy zaczyna się nią krztusić.
W "i" znajdziemy sytuacje, w których komputer wgryza się w dźwięki instrumentów, ale też działania odwrotne, kiedy to instrumenty inicjują akcję komputera. W ten sposób kompozytor stara się dotrzeć do sedna odnajdywanych brzmień. Śledzenie tych wszystkich dźwiękowych konstrukcji, planów, ich wzajemnych relacji jest bardzo intrygującym zajęciem.
Idea spajania różnych wartości i estetyk bliska jest Duchnowskiemu również w innej sferze - jak mało który współczesny kompozytor potrafi bowiem łączyć ludzi w zespoły i ma na koncie wiele znakomitych interdyscyplinarnych projektów. Ten z MusikFabrik i Igorem Boxxem, współtwórcą legendarnego wrocławskiego duetu Skalpel na krakowskim festiwalu z pewnością może zaliczyć do tych najbardziej udanych.
W czwartek (13 września) na festiwalu: koncert monograficzny Agaty Zubel w interpretacji zespołu Klangforum Wien. Początek koncertu w Teatrze Łaźnia Nowa (os. Szkolne 25) o godz. 20.00.
