Glastonbury: Tak się robi historię

Występujące tu gwiazdy, ich muzyka, jej przekaz i charakter oraz zachowanie odwiedzającej festiwal publiczności od zawsze były wypadkową nastrojów społecznych, sytuacji politycznej i gospodarczej, trendów i popularnych wśród młodzieży subkultur. Mimo wielu problemów Glastonbury przetrwało i wciąż się rozwija. W ostatnich latach scen na Glasto jest więcej niż wykonawców na większości polskich festiwali, a 170 tysięcy biletów wyprzedaje się w 24 godziny. I to zanim pada nazwa choćby jednego wykonawcy!

Wszystko zaczęło się w dość nietypowy sposób. Michael Eavis, farmer z okolic Glastonbury, wybrał się na bluesowy festiwal do Bath, gdzie zobaczył m.in. koncert Led Zeppelin. Ponieważ w tamtych czasach coraz trudniej było mu utrzymać rodzinę z pracy na roli, postanowił zorganizować muzyczne wydarzenie na swojej farmie. Za jednego funta można było zobaczyć kilka koncertów i wypić szklankę mleka, wliczoną w cenę biletu.

Mimo całkiem niezłej frekwencji (około 1000 - 1500 osób), Eavis nie zarobił na przedsięwzięciu, a miejscowa, bardzo tradycyjna brytyjska społeczność, delikatnie mówiąc, nie była zachwycona widokiem tabunów hippisów pod swoimi domami. W 1971 roku za organizację festiwalu zabrała się zauroczona okolicą Melanie Churchill, która - dysponując już sporym budżetem - postanowiła zorganizować darmowy festiwal w opozycji do komercjalizujących się już wtedy innych imprez tego typu.

Eavis, nie zrażony niepowodzeniem z poprzedniego roku, udostępnił swoją farmę na festiwal z prawdziwego zdarzenia, na którym dla około 10 tysięcy osób zagrali między innymi Joan Baez i David Bowie. Po raz pierwszy pojawiła się już wtedy prawdziwa ikona Glastonbury, czyli Pyramid Stage - scena w kształcie piramidy, która po dziś dzień jest największą sceną tej imprezy. Dla większości zespołów występ na niej to prawdziwy zaszczyt.

Drugą edycję festiwalu opisuje dokument "Glastonbury Fayre" z 1972 roku.

Zobacz fragmenty tego filmu:

Ponieważ w 1971 roku festiwal zakończył się finansową klapą oraz jeszcze głośniejszym protestem miejscowych władz i mieszkańców, kolejne jego edycje odbyły się dopiero pod koniec lat 70. Ich organizacją znów zajął się Michael Eavis, który jednak nie był w stanie sam zebrać odpowiednich funduszy. W ten sposób współorganizatorem imprezy została organizacja CND (działająca... na rzecz rozbrojenia nuklearnego). W czasach Margaret Thatcher, rewolucji punkowej i strajków, trudno było o lepszego partnera.

Do dziś zresztą znaczna część dochodu z festiwalu przekazywana jest na działalność organizacji non profit, takich jak Greenpeace, Water Aid czy Oxfam, co czyni Glasto projektem wyjątkowym i chętnie odwiedzanym przez artystów zaangażowanych w szeroko pojęte problemy społeczne.

Kolejnym symbolem kontestacji było przyjęcie przez Eavisa na farmę grupy travellerów, czyli post-hippisów, którzy mieszkając w autobusach i ciężarówkach, przemierzali Wielką Brytanię, żyjąc w opozycji do władz i reszty społeczeństwa. W zamian za gościnę wzbogacali festiwal rzeźbami, organizowali happeningi i wspomogli powstanie tzw. Left Field, czyli lewicowej części festiwalu.

Jednak czasy się zmieniały. Już na początku lat 90. Michael Eavis musiał przegonić travellerów, którzy coraz częściej wszczynali zamieszki podczas koncertów. Rosnąca z roku na rok publiczność Glasto, która już w latach 80. przekraczała 100 tysięcy, zmuszała do wprowadzenia monitoringu i coraz lepszych, i wyższych, murów wokół terenu festiwalu.

Festiwal przestał się angażować w politykę - nadeszły lata 90., czasy dobrobytu i szalonej zabawy. Ostatnie znaczące protesty ze sceny to słynny koncert The Levellers w 1992 roku, zagrany w hołdzie nieobecnym travellerom, i występ Joe Strummera w 1995 roku, gdzie tekst przeboju The Clash - "Go straight to Hell, Boy" - zadedykowany został samemu Eavisowi, za otoczenie festiwalu murem i zamontowanie tysięcy kamer przemysłowych, które śledziły niemal każdy ruch festiwalowiczów.

Przez ostatnie 15 lat w Glastonbury nie tracili czasu, ale perfekcyjne przystosowywali się do nowych warunków. Festiwale stały się powszechne w całej Europie, a więc wyrosła Eavisowi znaczna konkurencja. Do tego wielkie gwiazdy coraz bardziej inwestowały w swoje trasy koncertowe i ich oprawę. To wymusiło na organizatorach takich imprez rozwój infrastruktury.

Trzeba przyznać, że organizatorzy Glastonbury nie przespali tych zmian, wciąż podnosząc sobie poprzeczkę. Tak, by ani przez moment nie było wątpliwości, który festiwal jest najlepszy i największy na świecie.

Oczywiście czasy, w jakich żyjemy, niesamowita dbałość o bezpieczeństwo, transmisje telewizyjne na żywo, sponsorzy - to wszystko ugrzeczniło i stłamsiło ducha starego Glasto, ale z drugiej strony to wciąż niesamowite, widzieć jak na polach namiotowych festiwalu palą się ogniska, a wśród tłumu przechadzają się ludzie z pochodniami w dłoniach. To obrazki nie do zobaczenia na innych festiwalach w Europie.

Ale festiwal to przede wszystkim muzyka. Od 1994 roku każdą edycję filmują brytyjskie stacje telewizyjne, więc w internecie bez problemu można znaleźć zapisy wszystkich ważniejszych występów z ostatnich 15 lat. Poniżej przedstawiam subiektywny wybór hymnów Glastonbury z tego okresu.

Pulp "Common People" - 1995

Jeden z hymnów lat 90., odśpiewany przez wielotysięczny tłum. Po tym koncercie wyraźnie wzruszony Jarvis Cocker wypowiedział w stronę publiczności słynną sentencję: "Pamiętajcie, że wam też się może udać. Popatrzcie na mnie. Jak takiemu wymoczkowi się udało, to znaczy, że każdemu może się w życiu udać!".

Radiohead - "Karma Police" - 1997

Edycja 1997 była jedną z najbardziej deszczowych w historii imprezy. Mimo to nieprawdopodobny tłum pozostał do samego końca, by zobaczyć koncert, do dziś uważany za jeden z najlepszych, jakie kiedykolwiek w Glastonbury zagrano. Słynny koncert Radiohead w deszczu.

Thom Yorke wspominał potem, że ten występ kosztował ich tyle energii, że nie mogli się pozbierać przez następne pół roku. Co ciekawe, jeden z utworów granych na bis, na żądanie lidera zespołu, został zagrany ze światłami skierowanymi w kierunku wytrwałej publiczności.

Robbie Williams "Angels" - 1998

Zobaczcie sami: Glasto to nie tylko deszcz i angielska pogoda. Czasem aniołowie zamawiają bezchmurne niebo, a śpiew Robbiego pięknie przenika się z chórem tysięcy gardeł.

Fun Lovin Criminals "Scooby Snacks" - 1999

Chyba nigdy nie widziałem na scenie bardziej szczęśliwego artysty. Uśmiech na twarzy wokalisty Hugh Morgana to jak idealne połączenie ekstazy ze skrajnym wzruszeniem. No, ale czy trzeba czegoś więcej niż taka reakcja publiczności?

David Bowie "Heroes" - 2001

Po 31 latach Bowie powraca do Glastonbury. Chyba każdy, kto był wtedy na tym koncercie, uwierzył, że jest bohaterem tego dnia. Zapis tego utworu pochodzi z filmu dokumentalnego o festiwalu, stąd również obrazki z historycznych edycji.

Faithless "God is a DJ" - 2002

W Wielkiej Brytanii muzyka jest jak religia, a Glastonbury jest jej największą świątynią. Również podczas tegorocznej edycji Faithless przypomną o tym festiwalowej publiczności. Wystąpią oczywiście na Pyramid Stage, zaraz przed Stevie Wonderem.

Arctic Monkeys - "Diamonds are Forever" - 2007

Opowieść o kopciuszku. Alex Turner - frontman Arktycznych Małp dwa lata wcześniej był na Glasto z grupą przyjaciół jako zwykły festiwalowicz. Raczej nie przeszło mu wtedy przez myśl, że wróci tam kiedyś jako główna gwiazda Pyramid Stage. Wybrany utwór to miły gest w stronę Shirley Bassey, która podczas tej samej edycji festiwalu dała świetny koncert podsumowujący jej karierę.

Jay Z "Wanderwall & 99 Problems" - 2008

Ostatnie dwie edycje Glasto to prasowe nagonki na popowe gwiazdy, pojawiające się na głównych scenach festiwalu. Jay Z został zaatakowany nawet przez braci Gallagher, za co odwdzięczył się zmasakrowaniem ich utworu na początku swojego występu. Publiczność była wniebowzięta!

Lady GaGa "Poker Face" - 2009

Gdy Lady GaGa pojawiła się w Line-upie Glasto 2009, na Wyspach pisano, że tacy wykonawcy nie powinni profanować świętego miejsca brytyjskiej muzyki. GaGa ze stoickim spokojem zamknęła usta oponentom. Zrobiła to brawurowym, choć akustycznym wykonaniem swojego największego przeboju.

Filip Lenart